Een persoonlijk voorbeeld. Het kwam onverwachts. Daar stond ik met een roze blos op m’n wangen. Toen één van de deelnemers van de Training ‘Coach Eigentijdse Kinderen’ mij dit labeltje van haar theezakje overhandigde en zei “Dat ben jij”.

M’n hart maakte een vreugdedansje en tegelijkertijd waren daar ook onrustige gedachten die alle kanten op gingen: Kan dat waar zijn (innerlijke criticus)? Durf ik dat te geloven? En zo ja; dat is best een verantwoordelijkheid (innerlijk kind) en die moet ik echt serieus nemen (innerlijke ouder). Is ‘dankjewel’ zeggen wel genoeg (HS stem)? Hoe geef ik haar een even groot compliment terug (HS stem)?

Het mag duidelijk zijn: complimenten ontvangen vind ik soms best lastig! Ze geven gaat me makkelijker af. Dit geldt voor meer mensen en zeker voor hoog sensitieve personen (zoals ik). Regelmatig vertellen ouders in mijn praktijk dat hun fijngevoelig kind soms zelfs boos reageert op een compliment. Wat maakt het ontvangen van een pluim zo moeilijk voor HSP (jong & oud)? Wat zit daaronder en hoe kan je dat verander?

Complimenten ontkrachten
Laten we eerst eens stil staan bij hoe mensen vaak reageren als ze lof ontvangen. Een compliment lijkt een luchtige uitspraak, maar zo’n zonneschijn in woorden vergt zelfkennis en lef, zegt gedragswetenschapper Esther Popelier. Om een oprecht compliment te maken is het nodig om te weten wat jij belangrijk vindt en echt waardeert in het leven. Daarnaast is complimenteren niet zonder risico’s. Je positieve woorden kunnen afgewezen worden – wat te vergelijken is met het afwijzen van een cadeau –, achterdocht oproepen en verkeerd geïnterpreteerd worden. Dus ja; er is moed nodig om een lofuiting te doen! (Zie hier: heb ik nu een oprechte pluim voor mijn complimentgever!!).

In tegenstelling tot de VS, waar ze royaal zijn met het uitdelen van complimenten, zijn we daar in Nederlander zûnig mee. Elkaar prijzen zit niet echt in onze volksaard. Onze Calvinistische inslag maakt dat we (te) nuchter en bescheiden zijn. Strooien met complimenten voelt daardoor al snel overdreven, opgeklopt of gedramatiseerd. “Doe maar normaal, dan doe je gek genoeg.” Deze culturele overtuiging maakt dat we geneigd zijn om vleiende woorden te ontkrachten. Dat doen we door middel van:

• Bagatelliseren. Je zwakt af wat je gedaan hebt door bijvoorbeeld te zeggen: “Oh, het was een kleine moeite”. Je doet alsof de prestatie vanzelfsprekend is: “Het stelde niet veel voor”. Of je wuift het compliment weg door te benadrukken hoeveel je er voor hebt moeten doen of laten. Ook lof over ons uiterlijk bagatelliseren we vaak met: “Die trui is al zo oud” Of: “Ik vind juist dat die jurk me dik maakt.”
• Teruggeven. In plaats van het compliment te ontvangen, richt je de aandacht meteen op de ander: “Ik vind jouw kapsel ook heel mooi” of “Je hebt ook zoveel voor mij gedaan”.
• Veralgemenen. “Ik heb het niet alleen gedaan, ik heb veel hulp gehad.” Door de lof te delen met anderen maak je het generiek en ontkracht je eigen aandeel en daarmee ook het compliment.
• Wantrouwen. Argwanend vraag je je af of de pluimgever echt meent wat hij zegt of dat er iets achter zit. Bij kinderen kan deze achterdocht zich onder andere uiten in irritatie, boosheid of clownesk gedrag.

Kinderen die opgroeien met deze voorbeelden zullen die overnemen en op vergelijkbare manier gaan reageren op een compliment. Ze kennen niet anders en zijn loyaal aan de normen en waarden uit het maatschappij en het gezin waarin ze opgroeien. Bij hooggevoelige kinderen komt daar vaak nog een aantal complicerende factoren bij.

Hoogsensitief & complimenten ontvangen
Om te begrijpen wat het ontvangen van lof voor hoogsensitieve kinderen en volwassenen moeilijk maakt, moet je weten dat zij de neiging hebben om ‘buitenstebinnen’ te leven. Hun voelsprieten staan van nature veelal naar buiten toe gericht. Ze scannen er de omgeving mee af om na te gaan wat er allemaal gebeurt en maken een risico-analyse: “Is de situatie veilig voor mij en is er harmonie in de verbindingen met andere mensen?” Dit maakt dat ze (vaak) meer met hun aandacht bij anderen zijn dan bij zichzelf. Dat zijn ze gewend en voelt daarom vertrouwd.

En dan ontvang je opeens een compliment. Wat gebeurt er dan met ze?

• Overweldigend. Opeens wordt alle aandacht op jou gevestigd. Dat is veel en overweldigend! Want je voelt het zo goed. Al die ogen met bijbehorende emoties. Wat zouden ze wel niet denken?
• Onwennig. Ook nodigt het compliment je uit om naar binnen te keren en je aandacht op jezelf te richten. Dat ben je minder gewend en daarom kan dat heel ongemakkelijk en zelfs onveilig voelen.
• Onzeker. Er wordt wel gezegd dat de mate waarin je open staat voor complimenten een weerspiegeling is van je gevoel van eigenwaarde. Ontbeer je een stevig gevoel van zelfvertrouwen, dan ben je al snel geneigd te denken dat je het compliment niet echt verdient. Je vraagt je misschien af of de complimentgever wel oprecht is, of dat hij het alleen zegt om jou een beter gevoel te geven. Ook wanneer je wel het idee hebt dat het een oprecht compliment is, kan het je raken en verdrietig maken als je je realiseert dat jij niet zo positief over jezelf bent. Een compliment krijgen kan dus erg confronterend zijn; het maakt dat je die onzekerheid, die je veilig opgeborgen hebt achter jouw beschermingsmechanismes (vaak overgenomen van je ouders), weer voelt opvlammen.
  Bij volwassen hoog sensitieve personen wordt vaak ook nog een gemis uit het verleden getriggerd. Het gemis aan je gezien & begrepen voelen. Een gemis dat elke HSP wel kent, simpelweg omdat maar 20% geboren wordt met deze eigenschap en 80% dus net even anders in het leven staat dan jij …..Met andere woorden: Hoe minder je jezelf accepteert en waardeert, hoe lastiger om een pluim te ontvangen. En: om een compliment echt te ontvangen, dien je je hart open te stellen voor alle kanten van jezelf. Want een compliment ontvangen is als jezelf ontvangen!
• Afhankelijk. Je kan ook op een bepaalde manier afhankelijk worden van complimenten. Bij een stevig gevoel van zelfvertrouwen is dat niet aan de orde. Maar voel je je onzeker, dan ben je vaak geneigd om je gevoel van eigenwaarde te koppelen aan externe factoren en ga je buiten jezelf op zoek naar bevestiging. Blijft die bevestiging uit, dan kan een onzeker kind een negatieve conclusie trekken over zichzelf. “Ik heb deze keer geen sticker gekregen bij mijn schoolwerk, dus ik heb het niet goed gedaan.”
• Perfectionistisch. Voor fijngevoelige personen, die elk detail waarnemen, valt die ene 0,1% die niet perfect is ook op. Oog hebben voor detail is in principe een kwaliteit. Alleen samen met onvoldoende zelfvertrouwen werkt het doorgeschoten perfectionisme in de hand. Hierdoor leg je de lat voor jezelf te hoog. Soms zelfs zo onrealistisch hoog dat je het gevoel krijgt dat je de uitgesproken lof niet hebt verdiend.
• Anderen. Er kan ook een innerlijke angst zijn dat als je het compliment echt ontvangt anderen zouden kunnen denken dat je naast je schoenen gaat lopen. Hoe groter je onzekerheid, hoe meer je bezig bent met wat de anderen van je denken.
• De angst om in je kracht te staan. Je zou je – mede dankzij complimenten – wel eens kunnen realiseren dat je geweldig je bent. Zoals Nelson Mandela het zo mooi verwoordde in zijn inaugurele rede (mei 1994): “Het is niet onze diepste angst dat we ontoereikend zijn. Onze diepste angst is dat we krachtig zijn zonder beperking. We vragen onszelf af: “Wie ben ik om briljant, prachtig getalenteerd en fabelachtig te zijn?“ Als je in je kracht gaat staan, kan je je niet meer verschuilen achter je beschermingsmechanismes, die ten tijde van hun ontstaan een zinvolle functie hadden, maar je nu vaker belemmeren dan ondersteunen. Ze zijn echter niet één, twee, drie weg en zullen met alle mogelijke alarmbellen gaan rinkelen als je meer in je kracht gaat staan. Meer in je kracht gaan staan, roept dus ook spanning op.

Hoe geef je een goed complimenten?
Te vaak hebben HSK te maken met kritiek of worden ze ongevraagd opgezadeld met iemands ongezouten mening of oordeel. Waarom afbreken met negatieve energie als je ook kan opbouwen met positieve energie? Een compliment is een bulk positieve energie verpakt in lieve woorden. Daar kun je mee toveren! Geef gevoelige kinderen regelmatig een oprecht compliment en zie hoe het hen en jou opfleurt!

Hier volgen een paar tips om complimenten te geven:

• Echt & oprecht. Zorg ervoor dat je compliment echt en oprecht is. Spreek alleen een compliment uit over wat je werkelijk waardeert. Zeker hoog sensitieve personen voelen het meteen als een compliment niet echt is en zullen meteen gaan nadenken over de ‘hidden agenda’.
• Persoonlijk & specifiek. Maak een compliment persoonlijk en specifiek en zeg bijvoorbeeld liever “Ik vind dat heel lekker gekookt hebt” dan “Het eten was lekker.” Wil je bijvoorbeeld iemand laten weten dat je zo blij bent met zijn vriendschap, concretiseer dan ook wat het is dat je zo in de vriendschap waardeert! ”Ik vind het zo fijn dat jij zonder oordeel naar mij luistert.”
• Wees zuinig met prestatiegerichte complimenten. Geef niet alleen complimenten voor prestaties, maar vooral ook voor het traject ernaar toe, de inzet en positief gedrag. “Ik zie dat je lekker bezig bent!” en “Wat spelen jullie fijn samen!” Onze maatschappij is al zo prestatiegericht en door veel waardering te uiten voor de resultaten kan een gevoelig kind zijn eigenwaarde koppelen aan prestaties.
• Kwaliteiten. Hoog sensitiviteit brengt veel kwaliteiten met zich mee, waar veel hoog sensitieve kinderen (en volwassenen) zich vaak onvoldoende bewust zijn. Laat je eens door deze kwaliteiten inspireren bij het geven van complimenten.
• Laat ruimte over. Wees je bewust dat met name hoogsensitieve kinderen heel gevoelig zijn voor verwachtingen van hun ouders en daar ook graag aan willen voldoen. Kies je woorden daarom zorgvuldig en zeg liever “Ik vind het fijn dat je geniet van dansen” dan “Jij bent een hele goede danser”. Daarmee geef je het kind alle ruimte om de volgende keer weer te dansen of juist iets heel anders te doen waar hij plezier aan beleeft.
• Jouw manier & zijn/haar manier. Geef het compliment op een manier die bij jou past. Vind je het bijvoorbeeld lastiger om het te zeggen, dan kan je het ook op een kaartje schrijven. Houd ook rekening met de ontvanger en complimenteer op een wijze die bij hem of haar past. Als je weet dat dit HSK het lastig vindt om in het bijzijn van anderen in het middelpunt van de belangstelling te staan, geef dan het compliment onder vier ogen.
• Laat je inspireren! Bekijk de geweldige korte film Validation, waarin een parkeerwachter al zijn klanten complimenteert en ze daarmee bemoedigt en opvrolijkt.
• Doe mee aan de Nationale Complimentendag! Hoewel elke dag van het jaar een goede dag is om iemand te complimenteren, kan de Nationale Complimentendag op 1 maart een leuke stimulans te zijn om pluimen uit te delen. En wat je uitdeelt, ontvang je in meervoud terug!
• Vergeet jezelf niet! Geef vooral ook jezelf regelmatig een schouderklopje!

Hoe ontvang je een compliment?
In de eerste plaats is het goed om te weten dat complimenten ontvangen een positieve effect heeft op je fysieke gestel. Japans onderzoek geleid door Norihiro Sadato laat zien dat een compliment het beloningscentrum in ons brein activeert en het ‘gelukshormoon’ dopamine toeneemt. Dit geeft ons een goed gevoel en het versterkt het geheugen! Ook de complimentgever voelt zich gelukkiger, want die heeft een positieve focus en ziet bovendien wat voor effect zijn woorden hebben.

Naast de dopamineshot vervult het ontvangen van een pluim op een diepere laag ook een belangrijke basisbehoefte, namelijk de behoefte aan waardering. Een echt en oprecht compliment maakt dat je je gezien en gehoord voelt! Dat je ertoe doet, dat je er helemaal mag zijn! Deze basisbehoefte is bij HSK en HSP vaak minder vervuld, omdat ze nu eenmaal in de minderheid zijn. Hoewel je door een compliment ook geconfronteerd kan worden met je eigen onzekerheid, biedt het ook zeker de mogelijk om te bouwen aan hun zelfvertrouwen. Hoe doe je dat?

• “Nivea”: Niet Invullen Voor Een Ander… Weet dat de complimentgever oprecht zijn waardering voor jou uitspreekt en zich daarmee ook kwetsbaar opstelt.
• Voel je onzekerheid en maak er even contact mee. Het mag er ook zijn. Het komt ergens vandaan. Door het te ontkennen, wint het aan terrein. Erken je echter je angst, dan ontstaat er ruimte voor iets anders en kan je naast de zelftwijfel ook waardering en dankbaarheid voelen!
• Stel je hart open voor de verbinding, die de pluimgever bewust met jou probeert te maken. Stel ook je hart open voor jezelf.
• Voel hoe het compliment je hart verwarmt, je ogen doet stralen en een glimlach op je gezicht brengt.
• Zeg dan eenvoudigweg en vanuit je hart: Dankjewel!
• Geniet zo lang mogelijk van de ontvangen waardering!

Boost je zelfvertrouwen
Hoeveel complimenten en waardering je ook ontvangt, een ander kan je niet geven wat je in jezelf mist: zelfwaardering, -liefde en -acceptatie. Een zeer effectieve wijze om dit te vergroten is onder andere middels zelfinzicht. Voor hooggevoelige kinderen en volwassenen is inzicht in hun gevoeligheid heel belangrijk, want het werkt als een soort ‘toestemming’ om jezelf te zijn!

• Kan je kind wat hulp gebruiken om te bouwen aan zelfvertrouwen? De Eigentijdse Kids Begeleiding kan hem/haar hierbij helpen!
• Kan jij wat hulp gebruiken bij het verstevigen van je eigen zelfvertrouwen en/of dat van je kind? Je bent van harte welkom voor een consult!
• Is er in jouw familie van herkomst een ‘chronisch’ gebrek aan zelfvertrouwen? Dan kan er een systemische oorzaak aan ten grondslag liggen. Een individuele (opvoed-)opstelling kan hierin inzicht geven en patronen doorbreken.