Beeldschermen zijn in veel gezinnen onderwerp van discussie. Ouders vinden dat hun kinderen te vaak en te lang online zijn. Mij wordt daarom ook dikwijls gevraagd hoe zij het beeldschermgedrag van hun kind in goede banen kunnen leiden.
Digitale tijd
In de eerste plaats is goed om je te realiseren dat we nu in een digitaal tijdperk leven, waarin beeldschermen en internet niet meer weg te denken zijn. Wijzelf zijn daar niet mee opgegroeid en ervaren dat logischerwijs anders dan onze kinderen. Soms is er dus echt sprake van een generatiekloof. Bouwden we vroeger bijvoorbeeld met Lego, nu kunnen kinderen dit ook in een virtuele wereld doen met Minecraft. Dat is het voortschrijden van de tijd. Begrijp me niet verkeerd: ik ben van mening dat het spelen met tastbaar speelgoed niet vervangen kan worden door virtueel speelgoed. Het is een aanvullende mogelijkheid, waarvan kinderen – mits goed gedoseerd – ook kunnen leren. Zo prikkelen digitale spelletjes hun creativiteit, vergroot het hun ruimtelijke inzicht en leren ze snel beslissingen te nemen. Maar wat is dan een goede dosering?
Jonge & oudere kinderen
Volgens ontwikkelpsycholoog Steven Pont is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen jonge en oudere kinderen. Jonge kinderen zitten nog midden in hun sociale en motorische ontwikkeling. Die stimuleer je alleen in de echte wereld. Zorg er dus voor dat ze volop de gelegenheid hebben om hiermee te experimenteren in de tastbare wereld. Er zijn wel digitale spelletjes die kinderen uitnodigen om te bewegen en samen te spelen, zoals WII Sports en Just Dance, maar omdat je er punten mee kan scoren, overschaduwt het willen presteren vaak het sociale en motorische aspect. Begrens daarom bij jonge kinderen het beeldschermgebruik meer.
Oudere kinderen zijn al verder in hun sociale en motorische ontwikkeling. Voor hen is het vanuit die optiek dus niet bezwaarlijk als zij een deel van hun contacten onderhouden via beeldschermen (meisjes doen dat met name via social media en jongens via games).
Eten voor de tv
Waarin ik zelf geen onderscheid zou maken tussen jongere en oudere kinderen is eten voor de TV. Tuurlijk kan dat best af en toe. Als dat echter vaak gebeurt, dan mis je een heel belangrijk contactmoment! Gezamenlijk aan tafel eten, is uitermate leerzaam voor kinderen. Je praat samen en bespreekt de dag. Kinderen vergroten zo niet alleen op een actieve manier hun woordenschat, maar het helpt ze ook om hun ervaringen en emoties te verwerken. Dat is zeker voor hoog sensitieve kinderen heel waardevol! Bovendien ben je op zulke momenten in verbinding met elkaar. Elk moment dat jij met je volledige aandacht bij je kind bent is echt quality time! Het maakt dat je kind zich gezien en gehoord voelt!
Mediaopvoeding
We ontkomen er dus niet aan om te accepteren dat beeldschermen onderdeel uit maken van de samenleving. Het gebruik ervan verbieden, zou daarom ook risico’s met zich meebrengen, omdat kinderen er dan niet mee om leren gaan. Bovendien bestaat het gevaar dat als kinderen ouder zijn en ze zich buiten jouw bereik bevinden, ze doorschieten in hetgeen jij hen verboden hebt. Blijf daarom in contact en in gesprek met je kind over media en de mogelijke gevaren ervan. Maak het onderdeel van jouw opvoeding en maak samen afspraken over het gebruik ervan.
Doseerafspraken
Bij het maken van afspraken is het goed om in gedachte te houden dat hoog sensitieve kinderen grote behoefte hebben aan autonomie en graag als ‘volwaardig’ mens behandeld willen worden. Dat betekent dat ze graag mee willen denken over die afspraken. Betrek ze er dus bij en geef ze er – binnen jouw kaders – een stem in en ervaar dat afspraken die je gezamenlijk maakt, beter nageleefd worden!
Wel of geen rustmoment?
Ga verder voor jezelf ook na wat voor jouw kind de onderliggende behoefte is als hij te vaak achter een scherm wil zitten. Is dat de behoefte aan ontspannen en uitrusten? Ik hoor namelijk vaak dat een scherm als een rustmoment gezien wordt en laatst las ik zelfs dat het dezelfde functie zou hebben als dagdromen, waarbij we indrukken verwerken, verbanden leggen e.d. Hoewel ik adviseer om hiervoor regelmatig beeldschermoze ‘lummeltijd’ in te bouwen, kan een scherm als een rustmoment dienen. Daarbij maakt het wel uit wat je kind kijkt, waarom en hoe lang. Een toelichting:
- Waarom? Hoog sensitieve kinderen kunnen een beeldscherm onbewust gaan gebruiken om hun overprikkeling niet te voelen. Bij kijken naar een beeldscherm, raak je namelijk in een lichte trance, waardoor je de onrust en vermoeidheid van een veeleisende dag niet zo voelt. Overprikkelde kinderen vinden het daarom ook extra moeilijk om achter het scherm vandaan komen en kunnen daarna boos en onbenaderbaar bedrag laten zien. Komt je kind moe en overprikkeld uit school? Laat hem dan liever eerst iets anders doen, waarmee hij de indrukken van de dag kan verwerken en echt tot ontspanning kan komen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een mandala kleuren, trampoline springen, kleien, buiten spelen, naar muziek luisteren, een voetenbadje of de dag bespreken (met bijvoorbeeld de emotiekaarten). Daarna kan je kind gerust naar een filmpje kijken. Heb je het gevoel dat je kind media structureel gebruikt als een ‘verdovingsmiddel’ om overprikkeling niet te voelen of andere zaken uit de weg te gaan, dan is het belangrijk om daarop actie te ondernemen.
- Wat? Een schreeuwerig filmpje met felgekleurde beelden die in een hoog tempo over het scherm flitsen hebben een andere impact op kinderen dan een rustig filmpje, zoals bijvoorbeeld Buurman & buurman. De eerstgenoemde zijn zeer prikkelrijk en kunnen eventuele overprikkeling vergroten. Kijk daarom altijd goed hoe je kind eraan toe is als het beeldscherm uitgaat: heeft het inderdaad als een rustmoment gediend of is zijn emmer alleen maar voller geraakt?
- Hoe lang? We hebben al gezien dat het goed is om met name bij jongere kinderen het beeldschermgebruik te begrenzen. Te lang voor een scherm zitten, kan tot overprikkeling leiden en de sociale en motorische ontwikkeling van je kind in de weg staan. Bij het begrenzen kunnen tijdkaarten een handig hulpmiddel zijn. Heb je bijvoorbeeld met je kind afgesproken dat hij 1 uur per dag tv mag kijken, dan kan je hem bijvoorbeeld 4 kaartjes van 15 minuten geven. Dat betekent dat hij de gelegenheid heeft om binnen jouw grens van 1 uur, te kiezen of hij dit uur in één keer ‘op maakt’ of in een aantal keer. Op deze manier kom je tegemoet aan je kinds behoefte om ook zelf te mogen beslissen en maak je de afspraken zicht- en tastbaar. Dat werk goed bij gevoelige kinderen! Deze kaarten kan je zelf maken en ze zijn ook te koop als ‘My timing cards’ op de gelijknamige website.
Tips
Tot slot nog een aantal tips om media een verantwoord plekje in je gezin te geven:
- Samen kijken & praten. Kijk ook af en toe samen met je kind mee en praat over wat je ziet. Zo trek je de virtuele wereld als het ware de echte wereld in en stimuleer je een groter deel van de hersenen dan passief kijken.
- Overgang aankondigen. Zorg ervoor dat je kind weet dat de afgesproken tijd er bijna op zit. Raak daarbij je kind even aan als je hem vertelt dat de tv over een aantal minuten uit gaat, zodat de boodschap ook overkomt. Een andere optie is een eierwekker, Time Timer of Kleurenklok gebruiken.
- Korte filmpjes. Bied ze korte filmpjes aan. Dit maakt het maken van de overgang, nadat een filmpje afgelopen is, makkelijker. Als een filmpje bezig is, is het echt moeilijker om te stoppen. Weet verder dat een ‘grensgevecht’ er ook bij hoort.
- Help bij het maken van de overgang. De aantrekkingskracht van beeldschermen is zo groot, dat je als ouders ook een soort ‘tegenkracht’ moet organiseren. Maak de beeldschermloze tijd leuk en interessant. Doe samen iets met je kind of zet iets verrassends neer om mee te spelen.
- Vitamine-shot. Maak gebruik van het feit dat ze met hun aandacht ‘in’ het scherm zitten en geef ze tijdens het kijken een schaaltje met wat groenten. Ze werken die dan vaak gedachteloos naar binnen?!
- Geef het goede voorbeeld. Ook voor beeldschermen geldt: kinderen doen eerder wat jij doet, dan wat je zegt. Wees je dus bewust van deze voorbeeldfunctie en doseer zelf ook goed!
Conclusie
Zorg voor een goede dosering! Zo lang je kind genoeg naar buiten gaat, speelt met vriendjes en met echt speelgoed, jullie veel contactmomenten hebben en hij op een gezonde manier zijn indrukken verwerkt (in plaats van die te verdoven), dan is het OK als hij – als kind van de huidige maatschappij – ook (gedoseerde) tijd doorbrengt achter een beeldscherm.
Heb jij nog aanvullende tips? Laat het hieronder weten!